ارزیابی خصوصیات چند ژنوتیپ گندم نان ایرانی با استفاده از روش حداکثر درست نمایی محدودشده تحت شرایط تنش و عدم تنش شوری

به کارگیری روش تجزیۀ آماری مناسب می تواند مکمل اجرای یک طرح آزمایشی دقیق برای اصلاح نباتات و دام باشد. در این آزمایش 33 ِژنوتیپ گندم ایرانی نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط عدم تنش و تنش شوری در مزرعۀ تحقیقاتی مرکز ملی شوری ایران واقع در استان یزد کشت شدند. از برآوردگر حداکثر درستنمایی محدودشده (restricted maximum likelihood, reml) برای بررسی ساختارهای مختلف واریانس-کوواریانس ژنوتیپی و برآورد همبستگی های ژنوتیپی و فنوتیپی برخی از صفات در لاین های گندم ایرانی نان در شرایط عدم تنش و تنش شوری استفاده شد. برآوردهای مختلف به روش reml نشان داد که صفات عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت دارای تنوع ژنتیکی در شرایط نرمال و تنش شوری بودند که از این تنوع می توان در برنامه های اصلاحی گندم برای تحمل به شوری استفاده کرد. همچنین با استفاده از روش reml اثر متقابل ژنتیک × محیط برای هیچ کدام از صفات به ویژه عملکرد که یکی از مهم ترین صفات برای ارزیابی تحمل به تنش شوری در گندم است، مشاهده نشد. با مقایسۀ میانگین عملکرد دانه، لاین های salt22، salt29، salt28 بیشترین عملکرد و لاین شمارۀ 6، رقم شاه پسند و لاین شمارۀ 13 کمترین عملکرد را در دو شرایط تنش و نرمال داشتند. با استفاده از برآوردگر reml همبستگی ژنتیکی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با زیست توده (97/0) و شاخص برداشت (94/0) در دو شرایط عدم تنش و تنش شوری و همبستگی منفی و معنی داری بین عملکرد دانه و تعداد روز تا رسیدگی (32/0-) در شرایط تنش شوری برآورد شد. ازاین رو امکان انتخاب ژنوتیپ های زودرس پرمحصول در شرایط تنش شوری به ویژه در محل اجرای آزمایش (یزد) وجود دارد و می توان گزینش برای بهبود عملکرد بیشتر در شرایط تنش شوری را انجام داد.